ندار ريحاني-    تبديل شهرنشين به شهروند، به ويژه در کلان شهري همچون تهران يکي از راه  هاي حل بحران هاي شهري به ويژه در بخش هاي خدمات شهري است و اين هدف که در اغلب موارد توسط مديران شهر به فراموشي سپرده مي شد امروز در راس برنامه هاي مديريت شهري قرار دارد.محله محوري، توجه به مناطق مرکزي و جنوبي شهر، توسعه خدمات و رفاه شهري، توجه به مسايل فرهنگي شهر همه و همه از مواردي بوده که مديريت شهري در دوره جديد به آن عنايت جدي داشته است تا به هدف خود يعني ايجاد تفاوت در دو نقش شهرنشين و شهروند و توسعه نقش شهروندي برسد.محمد باقر قاليباف شهردار تهران بارها رسالت هاي عمده شهرداري تهران را گام برداشتن در حوزه تربيت اعلام کرده است و از نظر او وظيفه شهرداري تهران فقط جمع آوري زباله و آسفالت کردن معابر نيست، بلکه وظيفه اين نهاد ايجاد مراکز فرهنگي و تربيتي در جهت ارتقاي فرهنگ شهروندي است.در واقع مديريت جديد درصدد است تا تفکر عام مردم در رابطه با وظايف شهرداري در حيطه فعاليت هاي عمراني و خدمات فني شهري را تغيير داده و مردم به تدريج با فعاليت هاي فرهنگي و اجتماعي شهرداري آشنا شده و از مديران شهري خود انتظار ارتقا سطح خدمات اجتماعي و فرهنگي داشته باشند.ايجاد نقش شهروندي به اين دليل براي مديريت شهري اهميت دارد که در جامعه احساس تعلق شهري را ايجاد کرده و به تبع آن مسئوليت پذيري افراد را نسبت به محيط شهري بالا مي برد.به عبارت ديگر زماني که فرد خود را به عنوان شهروند يک شهر تلقي مي کند ناخودآگاه نسبت به جنبه هاي مختلف آن احساس مسئوليت کرده و در واقع خود را با ديگران در امور شهري شريک مي داند.درست در اين زمان است که مي توان از فرد انتظار همکاري با مديريت شهري براي ايجاد زمينه هاي زيست بهتر در شهري مطلوب را داشت. مي توان انتظار داشت که شهروند از حقوق فردي خود در قبال حقوق جمعي شهري گذشت کند.استفاده شهروندان از حمل و نقل عمومي و اشتياق کمتر آن ها نسبت به استفاده از خودرو شخصي براي رفع معضل ترافيک و آلودگي هواي شهر از مصاديق گذشت از حقوق فردي به نفع حقوق جمعي است.اين در حالي است که نتايج تحقيقات جامعه شناسان شهري نشان داده که ميزان تعلق اجتماعي شهروندان تهراني ضعيف است و شهروندان نسبت به محيط زندگي خود احساس تعلق و يگانگي ندارند.گسترش شهرها در نتيجه افزايش جمعيت و مهاجرت از روستاها پديد آمده است، همچنين مهاجرت از روستا به شهر باعث تراکم جمعيت شهر مي شود و اين در حالي  است که مهاجران وارد شده به شهر با اوضاع و احوال زندگي شهري خو نگرفته اند. کمبود امکانات و تسهيلات شهري در قبال روند افزايش بي رويه جمعيت موجب شده تا احساس نارضايتي در شهرنشينان ايجاد شود و روند ايجاد نقش شهروندي و تعلق به شهر را در افراد کندتر کند و در واقع درصورتي که امکانات و رفاه شهري در جامعه اي افزايش يابد افراد ساکن در آن نقش شهروندي را سريع تر تجربه خواهد کرد.از سوي ديگر آگاهي از نيازها و مسائل مردم و بررسي نگرش آنان در ميزان نقشي که مي توانند در رفع مشکلات شهري داشته باشند، زمينه مساعدي براي برقراري ارتباط منطقي و صحيح بين نهاد خدمت رسان به شهروندان و خود شهروندان فراهم ساخته و اعتماد ميان شهروندان و مديريت شهري برقرار مي شود. مشارکت شهروندان در مديريت شهري مي تواند در تامين منابع اقتصادي، کاهش هزينه خدمات، افزايش انسجام اجتماعي، کاهش آسيب ها و تنش هاي ناشي از زندگي شهري و رضايت شهروندان موثر باشد.از اين رو مديريت شهري در صورتي مي تواند موفق باشد که از پايين ترين سطح تا بالاترين سطح در آن مديريت کلان شهري، مديريت شهري - مناطق شهري- نواحي شهري و محلات شهري به عنوان لايه هاي سياست گذاري و تصميم گيري وجود داشته  باشد.يکي از دلالي اصلي اين که بر اساس نتايج به دست آمده از تحقيقات جامعه شناسان شهري; ميزان تعلق اجتماعي شهروندان ضعيف است، آن است که تهران بيش از آنکه داراي شهروند باشد،  افراد شهرنشين دارد.بنابراين بايد با افزايش برنامه هاي آموزش فرهنگي و اجتماعي، حقوق زندگي شهري به شهروندان شناسانده و زمينه مشارکت اجتماعي آنان در مديريت شهري فراهم شود.هر اندازه که پروژه هاي فرهنگي- تفريحي شهرداري ها نمود بيشتري داشته  باشد و تغيير سيماي شهر جلوه اي با شکوه تر يابد پرداخت هزينه هايي که به نوعي به خود شهروندان بازمي گردد; چندان دشوار نيست. اگر پرداخت ماليات برابر با رفاه ملموس باشد; شهروندان پرداخت آن را وظيفه خويش مي دانند. دکتر سيد موسي پورموسوي، مشاور شهردار تهران در امور توسعه و مطالعات شهري معتقد است مشات هويت شهري امروز ما را متاثر از دلايل تاريخي، فرهنگي و اجتماعي گذشته مي داند و معتقد است; هويت شهري ما برگرفته از هويت شهروندان ماست و ابتدا بايد از شهروندان خود هويتي را تعريف کنيم تا بتوانيم بر مبناي آن هويت شهري را تعريف کنيم.کارشناسان معتقدند توسعه خدمات شهري و اجرايي طرح هاي مشارکتي و محله اي راهي است که در ايجاد نقش شهروندي موثر است و در واقع رفاه شهري مي تواند شهرنشين را به شهروند تبديل کند.از سوي ديگر توجه عادلانه به توسعه در محله هاي مختلف شهر و تقسيم يکسان طرح ها و بودجه هاي شهري در محله هاي مختلف راهي است که مي تواند در تشويق شهروندان به مشارکت شهري موثر باشد.رئيس کميسيون فرهنگي اجتماعي شوراي شهر تهران مي گويد: شوراياري محله در 371 محله تهران که متشکل از معتمدين محله است توانسته اند تعامل مثبتي را با مردم برقرار کنند که اين همان تجلي شهروندي است و تشکيل اين شورا امروز سرمايه  ماست. عامل اساسي ديگر در ايجاد نقش شهروندي وجود اخلاق مشارکت است که اين اخلاق وابسته به نحوه برخورد مديران شهري با شهروندان و نحوه عملکرد آن هاست.سيد موسي پورموسوي مشاور شهردار تهران با تاکيد بر نبود مفهوم شهروندي در کشور تصريح مي کند: ما در کشور داراي مدير شهرداري هستيم نه مدير شهري، چرا که اساسا مفهومي به نام شهروند در کشور ما وجود ندارد که نيازمند مدير شهري باشد.  به گفته وي ،  متاسفانه در کشور ما شهرداري نقش خدماتي پيدا کرده است; در حالي که شهرداري اساسا يک نهاد اجتماعي است. در حقيقت تا زماني که مردم براي خويش جايگاه شهروندي را قايل نشوند, شهرداري  ها هم به همين صورت خدماتي باقي خواهند ماند. وي محلات را کانون تحولات شهري در اين مي داند و از فضاي محله به عنوان بهترين مکان براي نهادينه کردن مفهوم شهروندي نام مي برد. جامعه شناسان معتقد هستند که مشارکت شهروندان بايد از سطحي ترين موارد تا طرح هاي برزگ شهري ديده شود.در صورتي که اين امر صورت گيرد مردم براي سرمايه گذاري در حوزه شهري تشويق شده و سرمايه هاي بخش خصوصي به اين سمت سرازير مي شود و مشکلات کمبود اعتبار و مالي شهرداري نيز براي اجراي پروژه هاي شهري تا حدودي مرتفع خواهد شد.در واقع احساس شهروندي مشارکت مالي را نيز از سوي شهروندان به دنبال خواهد شد و شهروندان در سرمايه گذاري و سوددهي شهر خود را سهيم مي کنند. در اين رابطه شهردار تهران معتقد است که کار مردم را بايد به دست مردم سپرد و با ايجاد بستر مناسب براي حضور آنان در همه ابعاد به صورت عادلانه و يکنواخت، اداره شهر را به آنان سپرد. چرا که هزينه شهر را همين شهروندان پرداخت مي کنند. به گفته قاليباف، معتمدان محلات بايد به کار شهرداري نظارت کنند و در زمينه  هاي شهري به شهروندان آموزش همگاني دهند، چرا که محلات پايه و اساس جامعه هستند و معضلات اجتماعي بايد از محلات بر طرف شود و به تدريج از سطح اجتماع برداشته شود. شهردار تهران تاکيد دارد که خدمات رساني و توزيع عادلانه آن تلاش براي ايجاد اشتغال فرزندان و تربيت صحيح وظيفه مديريت شهري است و تلاش براي پيشبرد اين سه محور نيازمند مشارکت همگاني و حضور همه مردم است.معاون اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران مي گويد: به جواني جمعيت به عنوان يکي از ويژگي هاي جامعه ايراني است و رويکرد علمي در برنامه ريزي ها و رويکرد  جهادي در فعاليت ها به منظور جلب مشارکت معنيدار مردم به ويژه جوانان در فعاليت هاي شهري از ويژگي هاي مديريت شهري کارآمد است.وي  مي گويد: شعار شهرداري تهران شهروند مداري و توسعه محله اي است و ما بايد با ايجاد انگيزه و احساس تعلق اجتماعي مردم و ارتقاي سطح دانش  آنان، شهرونداني مسئول و اجتماعي بسازيم. به گفته نوريان، احياي هويت محله اي نيز از محوري ترين موضوعات کاري شهرداري تهران است. نوريان ادامه مي دهد: «شهروند سالم، خانواده سالم، محله سالم و شهر سالم» با توسعه محلات، به عنوان کوچکترين واحد شهري محقق مي شود. انجام مطالعات اجتماعي با رويکرد کاربردي و براي حل علمي معضلات محلي و افکار سنجي و انجام امور فرهنگي، اجتماعي و هنري از برنامه هاي شهرداري تهران براي محله ها است.  بخش اعظم فعاليت هاي شهرداري در حوزه آسيب هاي اجتماعي، ايجابي و پيشگيرانه است و تنها در بخش هاي اندک و مشخصي با آسيب ها و معضلات اجتماعي مبارزه مي شود. هويت محله اي مي تواند به عنوان زمينه اي عملي و در دسترس براي مشارکت مدني شهروندان مورد توجه مديريت شهري قرار گيرد.مشارکت هاي اجتماعي مردمي، استفاده از قابليت ها و توانايي هاي شهروندان در ساماندهي امور شهر، افزايش توان مديريت شهري در اجراي پروژه ها و طرح ها، احصا» مشکلات و چالش هاي واقعي شهروندان و ساکنان هر محله و تعامل با حوزه هاي دولتي و عمومي از مهم ترين اهداف رويکرد محله محوري در مديريت شهري است. بهترين راه انتقال مشکلات و خواسته هاي مردم به مديريت شهري و دستگاه ها نيز شوراياريها هستند که تاکنون اين حلقه مفقوده بوده است. از ديگر مزاياي مشارکت شهروندي را اولويتبندي اجراي طرح ها و پروژه هاي شهري با توجه به تصميم شهروندان است.اظهارات مسئولان مديريت شهري نشان مي دهد که لزوم مشارکت شهروندان در مسايل شهري را درک کرده اند و در تلاش هستند با هدفدار کردن اقدامات شهرداري براي رسيدن به اين خواسته، روحيه شهروندي و همياري گروهي را در ساکنان پايتخت تقويت کرده و از مشکلات اين کلان شهر بکاهند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: